Του Βύρωνα Κοτζαμάνη
Καθηγητή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Συντονιστή του Δικτύου Κοινών Ελληνογαλλικών ΠΜΣ
Στα πλαίσια της διμερούς πανεπιστημιακής συνεργασίας Ελλάδας - Γαλλίας, ελληνικά και γαλλικά Πανεπιστήμια έλαβαν πριν από λίγα χρόνια την πρωτοβουλία για την δημιουργία Κοινών Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ) σε διάφορους τομείς. Τα περισσότερα από τα προγράμματα αυτά ιδρύθηκαν και σήμερα (2009-2010) λειτουργούν επτά (7). Δεν έχουν δίδακτρα, δέχονται περιορισμένο αριθμό φοιτητών (Έλληνες, Γάλλους, αλλά και φοιτητές τρίτων χωρών), τα μαθήματα γίνονται κατά κανόνα στη γαλλική γλώσσα και απαιτείται συνήθως κινητικότητα φοιτητών και διδασκόντων.
Η υλοποίηση των περισσοτέρων εκ των προγραμμάτων αυτών έγινε δυνατή χάρη στην πρόσφατη αλλαγή του προϋπάρχοντος θεσμικού πλαισίου που ρύθμιζε την οργάνωση των μεταπτυχιακών σπουδών στην χώρα μας (άρθρο 23 του νόμου 3404/2005 που τροποποίησε το άρθρο 10 του νόμου 20083/92 και εν συνεχεία Νόμος 3685/2008 «Θεσμικό πλαίσιο για τις μεταπτυχιακές σπουδές, άρθρο 10), η δε λειτουργία τους εφικτή χάρη στην στήριξη του ελληνικού Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων ως και των Υπουργείων Παιδείας και Εξωτερικών της Γαλλίας. Η δημιουργία τους αποτελεί εν μέρει μια τομή, επιβεβαιώνοντας, την τάση για περιορισμό της σχετικής εσωστρέφειας των Ελληνικών ΑΕΙ.
Το θεσμικό πλαίσιο που επέτρεψε τη λειτουργία στη χώρα μας προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών σε συνεργασία με ΑΕΙ της αλλοδαπής (θεσμικό πλαίσιο που διέπει σήμερα και τα κοινά ελληνογαλλικά ΠΜΣ), ο Νόμος 3685/2008, αναφέρει ειδικότερα ότι «ΑΕΙ της ημεδαπής μπορούν να συνεργάζονται με αναγνωρισμένα ομοταγή Ιδρύματα της αλλοδαπής για την οργάνωση και λειτουργία κοινών προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών για χορήγηση ΜΔΕ. Για τα κοινά αυτά ΠΜΣ καταρτίζεται Ειδικό Πρωτόκολλο Συνεργασίας μεταξύ των συνεργαζόμενων Ιδρυμάτων, στο οποίο καθορίζονται το αντικείμενο του προγράμματος η διάρκεια της συνεργασίας, οι πηγές χρηματοδότησης, οι υποχρεώσεις και τα δικαιώματα των συμμετεχόντων στο πρόγραμμα, η μετακίνηση του διδακτικού προσωπικού ή των φοιτητών, η χορήγηση ενιαίου τίτλου ή χωριστού τίτλου από κάθε Ίδρυμα, ο τύπος του χορηγούμενου τίτλου, η συγκρότηση Συντονιστικού Οργάνου με αρμοδιότητες αντίστοιχες αυτών της Ειδικής Διατμηματικής Επιτροπής των Διιδρυματικών προγραμμάτων της ημεδαπής, η γλώσσα ή οι γλώσσες διδασκαλίας και συγγραφής της διπλωματικής εργασίας και κάθε άλλο θέμα που κρίνεται αναγκαίο σύμφωνα με το ισχύον νομικό πλαίσιο της νομοθεσίας που διέπει τις μεταπτυχιακές σπουδές κάθε συνεργαζόμενης χώρας.».
Το προαναφερθέν πρωτόκολλο συνεργασίας, σύμφωνα με τον νόμο, «καταρτίζεται από τα συνεργαζόμενα Ιδρύματα, εγκρίνεται από τις Σ.Ε.Σ αυτών και υποβάλλεται από τα ελληνικά ιδρύματα στο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων για την έκδοση υπουργικής απόφασης με την οποία γίνεται η τελική έγκριση του Προγράμματος τηρουμένων των διατάξεων του άρθρου 6 του νόμου» (Προφανώς, βάσει του ιδίου νόμου τα Μεταπτυχιακά Διπλώματα Ειδίκευσης που χορηγούνται, θεωρούνται αυτοδικαίως ως ισότιμα με τα χορηγούμενα από τα συνεργαζόμενα Ιδρύματα).
Ο ίδιος νόμος επιχειρεί έτσι και μια άλλη καινοτομία, επιτρέποντας τη συνεργασία ελληνικών ΑΕΙ με ΑΕΙ της αλλοδαπής για την εκπόνηση διδακτορικών διατριβών, ρυθμίζοντας τα διαδικαστικά θέματα (ορισμός ενός επιβλέποντος από κάθε συνεργαζόμενο ίδρυμα, ορισμός τριμελούς επιτροπής συνεπιβλεπόντων και επταμελούς εξεταστικής επιτροπής, προϋποθέσεις για την εκπόνηση της διατριβής και την τελική κρίση κ.λπ.). Τα περισσότερα από τα υφιστάμενα ελληνογαλλικά ΠΜΣ έχουν αξιοποιήσει την δυνατότητα αυτή (ή είναι στην φάση της προετοιμασίας του ειδικού πρωτοκόλλου συνεργασίας για την εκπόνηση από κοινού διδακτορικών διατριβών).
Τα κοινά ελληνογαλλικά προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών, παρόλες τις ιδιαιτερότητές τους (λιγότερο ή περισσότερο καινοτόμα, άλλα απευθυνόμενα περισσότερο σε Έλληνες πτυχιούχους και άλλα όχι, αποκλειστική χρήση στη διδασκαλία της γαλλικής ή συνύπαρξή της με την αγγλική ή/και την ελληνική, υποχρεωτική ή προαιρετική κινητικότητα των φοιτητών, άλλα προσανατολισμένα περισσότερο στην έρευνα και άλλα όχι), έχουν πολλά κοινά σημεία: είναι υψηλού επιπέδου, απονέμουν κοινούς τίτλους σπουδών, απαιτούν την κινητικότητα των διδασκόντων ή/και των φοιτητών και είναι επιστέγασμα συνήθως προηγούμενης μακράς συνεργασίας ανάμεσα στα συνεργαζόμενα Τμήματα και μέλη ΔΕΠ, συνεργασίας που στοχεύει στην περαιτέρω διεύρυνση των σχέσεών τους (βλ. πχ κοινά ερευνητικά προγράμματα και κοινά διδακτορικά). Στηρίζονται σε προϋπάρχοντα ευρύτερα δίκτυα συνεργασιών, επιτρέπουν οικονομίες κλίμακας και συνέργιες, δίδοντας τη δυνατότητα στους φοιτητές που τα παρακολουθούν να επωφεληθούν της συσσωρευμένης εμπειρίας των συνεργαζόμενων ακαδημαϊκών ομάδων, όντας ένα πρώτο δείγμα του διεθνούς προσανατολισμού των ελληνικών ΑΕΙ.
Καθηγητής Βύρων Κοτζαμάνης,
Συντονιστής του Δικτύου Κοινών Ελληνογαλλικών ΠΜΣ
Η υλοποίηση των περισσοτέρων εκ των προγραμμάτων αυτών έγινε δυνατή χάρη στην πρόσφατη αλλαγή του προϋπάρχοντος θεσμικού πλαισίου που ρύθμιζε την οργάνωση των μεταπτυχιακών σπουδών στην χώρα μας (άρθρο 23 του νόμου 3404/2005 που τροποποίησε το άρθρο 10 του νόμου 20083/92 και εν συνεχεία Νόμος 3685/2008 «Θεσμικό πλαίσιο για τις μεταπτυχιακές σπουδές, άρθρο 10), η δε λειτουργία τους εφικτή χάρη στην στήριξη του ελληνικού Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων ως και των Υπουργείων Παιδείας και Εξωτερικών της Γαλλίας. Η δημιουργία τους αποτελεί εν μέρει μια τομή, επιβεβαιώνοντας, την τάση για περιορισμό της σχετικής εσωστρέφειας των Ελληνικών ΑΕΙ.
Το θεσμικό πλαίσιο που επέτρεψε τη λειτουργία στη χώρα μας προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών σε συνεργασία με ΑΕΙ της αλλοδαπής (θεσμικό πλαίσιο που διέπει σήμερα και τα κοινά ελληνογαλλικά ΠΜΣ), ο Νόμος 3685/2008, αναφέρει ειδικότερα ότι «ΑΕΙ της ημεδαπής μπορούν να συνεργάζονται με αναγνωρισμένα ομοταγή Ιδρύματα της αλλοδαπής για την οργάνωση και λειτουργία κοινών προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών για χορήγηση ΜΔΕ. Για τα κοινά αυτά ΠΜΣ καταρτίζεται Ειδικό Πρωτόκολλο Συνεργασίας μεταξύ των συνεργαζόμενων Ιδρυμάτων, στο οποίο καθορίζονται το αντικείμενο του προγράμματος η διάρκεια της συνεργασίας, οι πηγές χρηματοδότησης, οι υποχρεώσεις και τα δικαιώματα των συμμετεχόντων στο πρόγραμμα, η μετακίνηση του διδακτικού προσωπικού ή των φοιτητών, η χορήγηση ενιαίου τίτλου ή χωριστού τίτλου από κάθε Ίδρυμα, ο τύπος του χορηγούμενου τίτλου, η συγκρότηση Συντονιστικού Οργάνου με αρμοδιότητες αντίστοιχες αυτών της Ειδικής Διατμηματικής Επιτροπής των Διιδρυματικών προγραμμάτων της ημεδαπής, η γλώσσα ή οι γλώσσες διδασκαλίας και συγγραφής της διπλωματικής εργασίας και κάθε άλλο θέμα που κρίνεται αναγκαίο σύμφωνα με το ισχύον νομικό πλαίσιο της νομοθεσίας που διέπει τις μεταπτυχιακές σπουδές κάθε συνεργαζόμενης χώρας.».
Το προαναφερθέν πρωτόκολλο συνεργασίας, σύμφωνα με τον νόμο, «καταρτίζεται από τα συνεργαζόμενα Ιδρύματα, εγκρίνεται από τις Σ.Ε.Σ αυτών και υποβάλλεται από τα ελληνικά ιδρύματα στο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων για την έκδοση υπουργικής απόφασης με την οποία γίνεται η τελική έγκριση του Προγράμματος τηρουμένων των διατάξεων του άρθρου 6 του νόμου» (Προφανώς, βάσει του ιδίου νόμου τα Μεταπτυχιακά Διπλώματα Ειδίκευσης που χορηγούνται, θεωρούνται αυτοδικαίως ως ισότιμα με τα χορηγούμενα από τα συνεργαζόμενα Ιδρύματα).
Ο ίδιος νόμος επιχειρεί έτσι και μια άλλη καινοτομία, επιτρέποντας τη συνεργασία ελληνικών ΑΕΙ με ΑΕΙ της αλλοδαπής για την εκπόνηση διδακτορικών διατριβών, ρυθμίζοντας τα διαδικαστικά θέματα (ορισμός ενός επιβλέποντος από κάθε συνεργαζόμενο ίδρυμα, ορισμός τριμελούς επιτροπής συνεπιβλεπόντων και επταμελούς εξεταστικής επιτροπής, προϋποθέσεις για την εκπόνηση της διατριβής και την τελική κρίση κ.λπ.). Τα περισσότερα από τα υφιστάμενα ελληνογαλλικά ΠΜΣ έχουν αξιοποιήσει την δυνατότητα αυτή (ή είναι στην φάση της προετοιμασίας του ειδικού πρωτοκόλλου συνεργασίας για την εκπόνηση από κοινού διδακτορικών διατριβών).
Τα κοινά ελληνογαλλικά προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών, παρόλες τις ιδιαιτερότητές τους (λιγότερο ή περισσότερο καινοτόμα, άλλα απευθυνόμενα περισσότερο σε Έλληνες πτυχιούχους και άλλα όχι, αποκλειστική χρήση στη διδασκαλία της γαλλικής ή συνύπαρξή της με την αγγλική ή/και την ελληνική, υποχρεωτική ή προαιρετική κινητικότητα των φοιτητών, άλλα προσανατολισμένα περισσότερο στην έρευνα και άλλα όχι), έχουν πολλά κοινά σημεία: είναι υψηλού επιπέδου, απονέμουν κοινούς τίτλους σπουδών, απαιτούν την κινητικότητα των διδασκόντων ή/και των φοιτητών και είναι επιστέγασμα συνήθως προηγούμενης μακράς συνεργασίας ανάμεσα στα συνεργαζόμενα Τμήματα και μέλη ΔΕΠ, συνεργασίας που στοχεύει στην περαιτέρω διεύρυνση των σχέσεών τους (βλ. πχ κοινά ερευνητικά προγράμματα και κοινά διδακτορικά). Στηρίζονται σε προϋπάρχοντα ευρύτερα δίκτυα συνεργασιών, επιτρέπουν οικονομίες κλίμακας και συνέργιες, δίδοντας τη δυνατότητα στους φοιτητές που τα παρακολουθούν να επωφεληθούν της συσσωρευμένης εμπειρίας των συνεργαζόμενων ακαδημαϊκών ομάδων, όντας ένα πρώτο δείγμα του διεθνούς προσανατολισμού των ελληνικών ΑΕΙ.
Καθηγητής Βύρων Κοτζαμάνης,
Συντονιστής του Δικτύου Κοινών Ελληνογαλλικών ΠΜΣ
Το κείμενο παρουσιάζει με εξαιρετική σαφήνεια τα των Ελληνογαλλικών ΠΜΣ. Θα προσέθετα μόνον ως κατάληξη ότι για όλους τους προαναφερθέντες λόγους και παρά τις διεθνείς και εγχώριες οικονομικές δυσχέρειες, πιστεύουμε πως επιβάλλεται η με κάθε θυσία ηθική και υλική στήριξη των ΠΜΣ, τα οποία διεξάγονται κυρίως από το φιλότιμο των δύο ερευυνητικών ομάδων.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣταυρος Καμαρούδης, Επίκ. Καθηγητής Παν/μίου Δυτικής Μακεδονίας, ΠΜΣ ΑΠΘ-Παν/μιο du Maine